Eigenlijk vrijwel direct na publicatie van het betoog “De Holle Retoriek van ‘21st-Century Skills’ – Hoezo is Kennis Minder Belangrijk?” door Paul Kirschner, Erik Meester en Sarah Bergsen op de website ‘Blogcollectief Onderzoek Onderwijs’ kregen we via diverse kanalen vragen binnen. Of we het stuk gelezen hadden, wat we er van vonden en wat ons antwoord was. Uiteraard hadden we het gelezen. En zeker vonden we er ook wat van, maar we besloten niet te reageren.
Na de jaarwisseling kregen we nog meer vragen. In ieder geval genoeg om ons alsnog te doen besluiten een reactie te formuleren. En dat doen we dan meteen maar publiekelijk via deze blog. Onderstaand is geen directe reactie op voornoemd artikel maar een opsomming van leestips die lezers kunnen helpen het artikel vanuit diverse perspectieven te kunnen benaderen en er relevante informatie uit kunnen halen.

Het is een betoog/opinie

Het artikel blijkt oorspronkelijk geschreven voor het decembernummer van TH&MA, Tijdschrift voor Hoger Onderwijs & Management. Vervolgens is het gepubliceerd op ‘Blogcollectief Onderzoek Onderwijs’ en ‘ScienceGuide’. We kunnen ons voorstellen dat het daardoor zou kunnen lijken te gaan om een wetenschappelijk onderbouwde uiteenzetting. Dat is echter niet het geval. Op ‘Blogcollectief Onderzoek Onderwijs’ krijgt het artikel de vorm van een betoog, op ‘ScienceGuide’ van een opinie.

Leestip: Opinies en betogen kunnen je helpen in het (her)vormen van je visie op toekomstig onderwijs.

Kruistocht tegen term 21st century skills

Het artikel bevat zeker waardevolle informatie. Naar ons idee komt die echter onvoldoende tot zijn recht door de toonzetting van het betoog. Uiteraard hebben betogen en opinies krachtige termen nodig om ze te onderbouwen. Hier lijkt echter sprake van een kruistocht tegen 21st century skills die de boventoon voert.

Het artikel kent als ondertitel ‘Hoezo is Kennis Minder Belangrijk?’ en opent vervolgens met:

De voortdurende nadruk in onderwijsland op generieke vaardigheden brengt de positie van vakkennis in gevaar en heeft een negatieve invloed op de onderwijskwaliteit, betogen Erik Meester, Sarah Bergsen en Paul A. Kirschner.

Iets verderop in het betoog gaan de schrijvers als volgt verder:

Fundamentele denkfout
De 21e-eeuwse-vaardighedenretoriek benadrukt dat parate kennis minder belangrijk wordt omdat we door de digitale revolutie toch alle informatie direct kunnen opzoeken. Dit is een fundamentele denkfout.

De toon is gezet. De auteurs vertrekken vanuit de aanname dat wanneer aandacht gevraagd wordt voor vaardigheidsontwikkeling dat automatisch betekent dat kennis dan minder belangrijk zou zijn. Een observatie die door ons niet herkend wordt als veel voorkomend. In onze dagelijkse activiteiten, die nogal eens met 21st century skills te maken hebben :-), komen we deze zelfs vrijwel nooit tegen. En als we er tegenaan lopen, bestrijden we die onmiddellijk.
Was het overigens maar waar dat er al zoveel aandacht besteed zou worden aan vaardigheden in de dagelijkse onderwijspraktijk, dan hadden we alle aandacht voor 21st century skills inderdaad niet of veel minder nodig.

Leestip: Lees het artikel nog eens en probeer het moddersmijten naar de term te negeren. Het betoog bevat namelijk ook waardevolle informatie over vaardigheden en de rol van onderwijs.

De term 21st century skills zelf

De auteurs zijn duidelijk geen voorstander van de term 21st century skills. We komen dit in het werkveld en op het internet vaker tegen. In ons boek schreven we daarover in paragraaf 3.1 het volgende:

Ten aanzien van de term zelf kan worden gesteld dat deze voor veel synoniemen inwisselbaar is. Een zoektocht op het internet levert een bulk aan mogelijke etiketten op als: soft skills, advanced skills, life skills, 21e eeuwse vaardigheden, vakoverstijgende vaardigheden of generieke vaardigheden.

We zien zowel op het internet als in discussies over de toekomst van het onderwijs dat het gesprek, naar ons idee, nogal eens over de term zelf gaat. Wat ons betreft vooral een semantische discussie die niet veel bijdraagt aan overdenkingen over de toekomstige visie op onderwijs. Aan scholen die werk willen maken van 21st century skills in hun onderwijs adviseren we niet te lang in dit soort discussies te blijven hangen. Kies een voor de school passende term met een daarmee samenhangend begrippenkader. Terminologie is later altijd nog inwisselbaar, het gaat er om als organisatie vanuit een zelfgekozen begrippenkader werk te maken van herontwerp van onderwijs.

In een later stadium besteden we een aparte blog aan de, ook in dit betoog aangehaalde, aantekening dat de 21st century skills in voorgaande eeuwen al relevant waren. Naar ons idee zijn ze enerzijds onderhevig aan veranderingen door de veranderende samenleving en anderzijds afgelopen eeuw veel minder aan bod gekomen door de nadruk op kennis. Het gaat dus wat ons betreft om het zoeken van een nieuwe balans tussen onder andere kennis en vaardigheden.

Leestip: Kies je eigen term en daarmee samenhangend begrippenkader rondom vaardigheidsontwikkeling, 21st century skills is slechts een mogelijk etiket.

Onderbouwingen van betogen en opinies

Dat het een krachtig betoog is haalden we eerder al aan. Ter bekrachtiging ervan halen de auteurs onder andere een rapport van de SER aan en schrijven daarover onder andere:

Ook het rapport Hoe leren wij in de toekomst van de Sociaal Economische Raad (SER) loopt over van de 21e-eeuwse vaardighedenretoriek die steeds dezelfde opbouw kent. De wereld en de arbeidsmarkt veranderen door technologische ontwikkelingen razendsnel. Daarom kunnen we beter inzetten op het aanleren van generieke vaardigheden dan snel verouderende feitelijke en procedurele kennis die nu toch voor iedereen gemakkelijk toegankelijk is via het internet.

We hebben dit rapport er ook zelf nog eens bij gepakt en er een zoekopdracht ‘kennis’ op losgelaten. Bovenstaand hebben wij er niet uit kunnen lezen. Het rapport spreekt vrij consequent over een juiste balans tussen kennis en vaardigheden.

Leestip: Neem ook zelf kennis van aangehaalde rapporten, verslagen en wetenschappelijke onderzoeken. Zeker voor betogen en opinies wordt door auteurs nogal eens selectief gewinkeld.

Ruimte om anders naar onderwijs te kijken

Gelukkig wordt door een toenemend aantal onderwijsmensen kritisch gekeken naar de huidige context van onderwijs en worden er van daaruit stappen gezet in de richting van (meer) toekomstbestendig onderwijs. Daaraan kunnen allerlei redenen ten grondslag liggen waarvan er één kan zijn het zoeken naar een juiste balans tussen onder andere kennis en vaardigheden. Er wordt daartoe ook steeds meer praktijkgericht onderzoek gedaan door deze professionals. De manier waarop in het betoog gekeken wordt naar het werken met ‘learning expeditions, hackathons en fablabs’ is ons inziens een minachting van deze tomeloze inzet. Onderwijsmensen die zich buigen over een andere kijk op leren en onderwijzen halen daar veelal veel werkplezier uit. Ze merken zowel bij hun leerlingen als bij zichzelf meer vreugde in hun werk en leren. Dat dat kan de kwaliteit van onderwijs alleen maar ten goede komen. Wetenschappelijke inzichten kunnen daarbij altijd helpen, maar laten we niet vergeten dat die ook met de tijd mee veranderen. De vraag is of de hier en daar badinerende toon van dit betoog bijdraagt aan de bereidheid van leraren om een meer praktijkgerichte onderzoekende houding te ontwikkelen. Wij hebben daarbij onze bedenkingen.

Leestip: Laat je als professional niet aan de kant zetten met ‘niet wetenschappelijk bewezen’. Ontwikkel je eigen onderzoeksvaardigheden, oriënteer je breed in je (her)ontwerp van je onderwijs en durf daarbij, gefundeerd door onderzoek, te experimenteren.

Afsluitend

We hopen met deze blog bij te dragen aan de zoektocht in onderwijs naar de juiste balans tussen onder andere kennis en vaardigheden. De stelling ‘Het onderwijs van nu ís het onderwijs van de toekomst!’ onderschrijven we dan ook niet. We houden ons liever bezig met het permanent sleutelen aan onderwijs om maatschappelijke veranderingen bij te kunnen benen. Interessant in dat kader is overigens ook het whitepaper ‘Met de juiste vaardigheden de arbeidsmarkt op’ van NSvP (Nederlandse Stichting voor Psychotechniek).  Opvallend genoeg is één van de auteurs van het whitepaper ook medeauteur van bovenstaand besproken betoog. Uit dat whitepaper halen we afsluitend graag aan:

In dit whitepaper wordt uitgelegd dat het bij toekomstbestendig leren gaat om zowel kennis, als vaardigheden, houdingen, zelfbeelden en motivaties die leren en ontwikkelen ondersteunen. Deze kwaliteiten zijn deels ‘tijdloos’, maar worden in het onderwijs nog onvoldoende geïmplementeerd. Voor jongeren is het van belang een plaats te vinden in een steeds complexere en technologisch snel ontwikkelende samenleving. Ook is het van belang dat zij zingeving ervaren in activiteiten waarin zij bij kunnen bijdragen aan mogelijke oplossingen van grote maatschappelijke vraagstukken en dat zij de hogere denkvaardigheden, houdingen, zelfbeelden en motivaties ontwikkelen waarmee zij kunnen en willen blijven leren.

Een rijke leeromgeving waarin men de urgentie voelt om de genoemde individuele kwaliteiten te onderkennen, ontwikkelen én waarderen, lijkt vaak moeilijk te realiseren binnen de grenzen van het huidige onderwijssysteem. Vaak ligt de nadruk voornamelijk op de reproductie en standaard toetsing van monodisciplinaire kennis en daar worden scholen ook op afgerekend. De tijdsdruk in het onderwijs is bovendien hoog, de klassen zijn vol en docenten ervaren vaak tegenstrijdig beleid vanuit de overheid. Toch laten succesvolle schoolontwikkelingstrajecten op voorloper scholen zien dat scholen in een tijdsbestek van ongeveer twee à drie jaar grote stappen voorwaarts kunnen maken.